Σημείωμα Πολιτικής – Έμφυλη Βία Κατά των Ανδρών: Ένα Κρυφό Ζήτημα

Από τη Νικολέτα Πεταλίδου, Ειδική σε θέματα Έμφυλης Βίας και Κοινωνικής Προστασίας 

Απρίλιος 2020

Εισαγωγή

Η έμφυλη βία (Gender Based Violence – GBV)((United Nations. (1993, March 11). Men, Boys Must Speak Out, Take Action to End Gender-Based Violence, Delegates Tell Commission on Status of Women. Διαθέσιμο: http://www.un.org/press/en/2013/wom1949.doc.htm)) ή η σεξουαλική και έμφυλη βία (Sexual and Gender Based Violence – SGBV)((United Nations High Commissioner for Refugees. (2016). UNHCR Age, Gender and Diversity Accountability Report 2015. Διαθέσιμο:   http://www.unhcr.org/5769092c7.pdf)), αντιπροσωπεύει τη βία που συχνά στρέφεται κατά των γυναικών, επειδή είναι γυναίκες, και επομένως τις επηρεάζει δυσανάλογα. Μπορεί να λάβει πολλές μορφές όπως η σεξουαλική βία, η σεξουαλική εκμετάλλευση, η ενδοοικογενειακή βία, ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων και ο αναγκαστικός γάμος. Ορισμένες από αυτές τις μορφές βίας, όπως ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων, ο καταναγκαστικός γάμος και η σεξουαλική εκμετάλλευση, μπορεί να επηρεάσουν ιδιαίτερα τα παιδιά, τα οποία επηρεάζονται επίσης από την ενδοοικογενειακή βία. Παρότι και οι άνδρες μπορεί να είναι θύματα, οι βασικές κοινωνικές νόρμες, που επικαλούνται κατά την διάρκεια αυτού του είδους βίας, ταυτίζονται με το φύλο αναφορικά με την εξουσία που εκπροσωπούν και διαιωνίζουν((Council of Europe. (2011). Historical background. Istanbul Convention – Action against violence against women and domestic violence. Διαθέσιμο: http://www.coe.int/en/web/istanbul-convention/historical-background)). Αυτό ισχύει τόσο για τα θύματα όσο και για τους θύτες. 

Η βία κατά των ανδρών αποτελεί έγκλημα το οποίο συχνά αποσιωπάται. Είναι εξίσου σημαντική η συμπερίληψη των ανδρών στο πλαίσιο της ισότητας των φύλων, αναγνωρίζοντας τους ως θύματα βίας, καθώς και η αναγνώριση του πιθανού θετικού αντίκτυπου που θα επιφέρει η πρόληψη αυτού του εγκλήματος, συμπεριλαμβανομένης της σχετικής έρευνας((Frunse, T., Tobi, S.E., Mohammad, S. (2019, October 24). Addressing Sexual Violence Against the Male Gender: A Legal Perspective. CAJPHR – Centre for African Justice Peace and Human Rights. Διαθέσιμο: http://centreforafricanjustice.org/addressing-sexual-violence-against-the-male-gender-a-legal-perspective/)). Οι αιτίες που οδηγούν σε ανεπαρκή αναφορά των υποθέσεων βίας κατά των ανδρών και σε εκτεταμένη θυματοποίηση τους είναι πολλές((Frunse, T., Tobi, S.E., Mohammad, S. (2019, October 24). Addressing Sexual Violence Against the Male Gender: A Legal Perspective. CAJPHR – Centre for African Justice Peace and Human Rights. Διαθέσιμο: http://centreforafricanjustice.org/addressing-sexual-violence-against-the-male-gender-a-legal-perspective/)). Το διεθνές ποινικό δίκαιο έχει αναπτυχθεί προκειμένου να αντιμετωπίσει καλύτερα την έμφυλη βία. Ωστόσο, απαιτείται περισσότερη προσοχή και συλλογική προσπάθεια για τη γεφύρωση των κενών που προκύπτουν στην πράξη αναφορικά με την απόδοση δικαιοσύνης στα αμέτρητα αρσενικά θύματα βίας. 

Ο σχεδιασμός αποτελεσματικών στρατηγικών απαιτεί την σύνδεση της έμφυλης βίας με τις έμφυλες ανισότητες ισχύος. Η ενίσχυση της ισότητας των φύλων και ο μετασχηματισμός των φυλετικών νορμών, αποτελούν αποτελεσματικούς τρόπους πρόληψης της έμφυλης βίας. Οι στρατηγικές πρόληψης πρέπει να συνεπάγονται τη μετάβαση από την χρήση του όρου «θύμα» στην χρήση του όρου «επιζών», δίνοντας έμφαση σε οποιαδήποτε παρέμβαση γίνεται με σκοπό την ενδυνάμωση και την ένταξη των ανδρών και αγοριών((SIDA. (2015). Preventing and Responding to Gender-Based Violence: Expressions and Strategies (Gender Toolbox Art.no. SIDA61848en). SIDA. Διαθέσιμο: http://www.sida.se/contentassets/18786cc0bfae45a58b07bebf0aa634e3/preventing-and-responding-to-gender-based-violence.pdf)). Εξίσου σημαντική είναι η ενίσχυση του νομικού πλαισίου και των πολιτικών, καθώς και η γεφύρωση του χάσματος μεταξύ νόμου και εφαρμογής. Επίσης, βασικά στοιχεία μιας αποτελεσματικής στρατηγικής αποτελούν οι προσπάθειες τερματισμού της ατιμωρησίας της έμφυλης βίας((Kara Universal. (2019, June 25). Gender-Based Violence. Διαθέσιμο: http://www.karauniversal.org/post/blog-gender-based-violence)), ενώ οι επιζώντες θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με γνώμονα το δικαίωμα τους στην προστασία και την πρόσβαση σε υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των καταφυγίων και των υπηρεσιών  υγείας.

Έμφυλη Βία Κατά των Ανδρών  

Η έμφυλη βία είναι η πιο ακραία έκφραση της ανισότητας μεταξύ των φύλων στην κοινωνία – «Είναι, πρωτίστως, παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ένα παγκόσμιο ζήτημα υγείας που ξεπερνά τα όρια του οικονομικού πλούτου, του πολιτισμού, της θρησκείας, της ηλικίας και του σεξουαλικού προσανατολισμού»((SIDA. (2015). Preventing and Responding to Gender-Based Violence: Expressions and Strategies (Gender Toolbox Art.no. SIDA61848en). SIDA. Διαθέσιμο: http://www.sida.se/contentassets/18786cc0bfae45a58b07bebf0aa634e3/preventing-and-responding-to-gender-based-violence.pdf)). Παρότι η έμφυλη βία επηρεάζει δυσανάλογα τις γυναίκες και τα κορίτσια, επηρεάζει και τους άνδρες και τα αγόρια. Όπου και αν προκύψει, αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στην επίτευξη της δικαιοσύνης ανάμεσα στα φύλα, σοβαρή απειλή για τη δημοκρατία, τη δημόσια υγεία, καθώς και ένα κρίσιμο εμπόδιο στη διαδικασία δημιουργίας των βάσεων για βιώσιμη ανάπτυξη, οικονομική μεγέθυνση και ειρήνη. 

Οι άνδρες πρόσφυγες, οποιασδήποτε ηλικίας, είναι πιθανό να υποστούν έμφυλη βία((Syrri, D. (2012). Considering victims of rape and war. Διαθέσιμο: http://blogs.fco.gov.uk/artemispapakostouli/2012/12/18/preventing-sexual-violence-in-conflict-guest-blog-3/)). Οι επιζώντες έχουν ανάγκες που αφορούν την υγεία, τη ψυχοκοινωνική και νομική υποστήριξη και την ασφάλεια τους, ωστόσο συχνά δυσκολεύονται να συζητήσουν την εμπειρία τους και να αποκτήσουν πρόσβαση στην απαραίτητη υποστήριξη. Εάν οι άνδρες και τα αγόρια δεν είναι ασφαλείς, δεν μπορούν να είναι ολοκληρωμένοι πολίτες ούτε να συμμετέχουν πλήρως στα δρώμενα της κοινωνίας((Dolan, C. (2014). Into the Mainstream: Addressing Sexual Violence Against Men and Boys in Conflict (Briefing Paper). London: Refugee Law Project. Διαθέσιμο: http://reliefweb.int/report/world/mainstream-addressing-sexual-violence-against-men-and-boys-conflict)).

Σύμφωνα με την Atiba–Davies, επικεφαλής του Τμήματος Φύλου και Παιδιού του Γραφείου του Εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, και μια μελέτη που διεξήχθη από το Πρόγραμμα για το Προσφυγικό Δίκαιο της Ουγκάντα σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο John Hopkins, το 13,4% των 447 ανδρών προσφύγων (ηλικίας 18-78 ετών από επιλεγμένο οικισμό στη Δυτική Ουγκάντα), είχαν βιώσει κάποια μορφή σεξουαλικής βίας, όπως βιασμό, διείσδυση πρωκτού, στοματικό σεξ, αναγκαστικό ευνουχισμό και βασανιστήρια γεννητικών οργάνων. Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι 1 στους 6 άντρες έχουν παρενοχληθεί ή υποστεί σεξουαλική κακοποίηση κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας ή ως ενήλικες τόσο σε συνθήκες σύγκρουσης όσο και ειρήνης. Αυτά τα δεδομένα δείχνουν ότι η έμφυλη βία δεν αφορά μόνο τις γυναίκες, αλλά και τους άνδρες. Σε πολλές χώρες, τα απαρχαιωμένα εθνικά συστήματα ποινικού δικαίου σπανίως είναι ουδέτερα ως προς το φύλο και ως εκ τούτου δεν παρέχουν τη δυνατότητα νομικής προσφυγής((Frunse, T., Tobi, S.E., Mohammad, S. (2019, October 24). Addressing Sexual Violence Against the Male Gender: A Legal Perspective. CAJPHR – Centre for African Justice Peace and Human Rights. Διαθέσιμο: http://centreforafricanjustice.org/addressing-sexual-violence-against-the-male-gender-a-legal-perspective/)).  

Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, απαγορεύεται οποιαδήποτε διάκριση αναφορικά με την πλήρη απόλαυση όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των σεξουαλικών δικαιωμάτων, του σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου. Σε εθνικό επίπεδο, η εκπλήρωση των σχετικών υποχρεώσεων απαιτεί την υλοποίηση δράσεων με στόχο την αλλαγή των κοινωνικών και πολιτιστικών κανόνων, ρυθμίζοντας παράλληλα τις σχέσεις εξουσίας μεταξύ γυναικών και ανδρών και τις επικρατούσες στάσεις σχετικά με την έννοια της αρρενωπότητας. Η ισότητα των φύλων επιτυγχάνεται όταν γυναίκες και άνδρες, οποιασδήποτε ηλικίας, απολαμβάνουν «ίσα δικαιώματα, ίσες προοπτικές και ευκαιρίες και έχουν την ίδια δύναμη να διαμορφώσουν τη ζωή τους και να συμβάλουν στην κοινωνία»((Ministry of Foreign Affairs Sweden. (2010). On Equal Footing – Policy for Gender Equality and the Right and Role of Women in Sweden’s International Development Cooperation 2010-2015 (Ref.no. UD 10.062). Västerås. Διαθέσιμο: http://www.government.se/49b74d/contentassets/f8954ef446a54d83bbcecfbf5fb61fd6/on-equal-footing-policy-for-gender-equality-and-the-rights-and-role-of-women-in-swedens-international-development-cooperation-2010-2015)). Αντίθετα, η ανισότητα μεταξύ των φύλων, οι άνισες σχέσεις εξουσίας και οι διακρίσεις λόγω φύλου αποτελούν τη ρίζα της έμφυλης βίας((Kara Universal (n.d.). Gender Justice – Ending violence against girls & women requires the sustained efforts of all. Διαθέσιμο: http://www.karauniversal.org/programs-gender-justice)).  

Πληθώρα περιστατικών βίας μπορεί να συμβούν καθ ‘όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής ενός ατόμου, από την προγεννητική περίοδο, μέχρι τη παιδική ηλικία, την ενηλικίωση και τα γηρατειά((Ellsberg, M.C., & Heise, L. (2005). Researching violence against women: a practical guide for researcher and activists. Washington DC., United States: World Health Organization and Program for Appropriate Technology in Health (PATH). Διαθέσιμο:http://www.path.org/publications/files/GBV_rvaw_complete.pdf)). Η ηλικιακή προσέγγιση της έμφυλης βίας μας βοηθά να κατανοήσουμε το συνεχές της συνθήκης αυτής και τον σωρευτικό αντίκτυπο που έχει αναφορικά με τις σωματικές και ψυχικές βλάβες που επιφέρει σε αγόρια και άνδρες, ενώ τόσο οι «ήπιες» , όσο και οι σοβαρές μορφές βίας αποτελούν μέρος του ίδιου συνεχούς((Kelly, L. (1991). Surviving Sexual Violence (1^st Edition). Polity Press.)). Παρότι οι πιο σοβαρές μορφές βίας είναι πράγματι επιβλαβείς, η καθημερινή ύπαρξη βίας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωή ενός ατόμου μπορεί να έχει ακόμη χειρότερα αποτελέσματα. 

Η διεθνής έρευνα αναγνωρίζει το σημαντικό αντίκτυπο της έμφυλης βίας στην ατομική υγεία και ευημερία, τόσο για τα θύματα((WHO. (2014). Violence against women. Intimate partner and sexual violence against women (Fact sheet). World Health Organization. Διαθέσιμο: http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/112325/WHO_RHR_14.11_eng.pdf)) όσο και για τους θήτες((Hester, M., Ferrari, G., Jones, S.K., et.al. (2015), Occurrence and impact of negative behaviour including domestic violence and abuse, in men attending UK primary care health clinics: a cross-sectional survey. BMJ Open, 5:e007141. http://doi.org/10.1136/bmjopen-2014-007141)), ή στο σύνολό της κοινότητας. Η σχετική αναφορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με την προώθηση και την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού((European Commission. (2017). EU Guidelines on the Promotion and Protection of Rights Child (2017). Leave no child behind (Guideline). Διαθέσιμο: http://ec.europa.eu/anti-trafficking/eu-policy/guidelines-promotion-and-protection-rights-child-2017_en)) αναφέρει πως οι επιπτώσεις της βίας κατά των παιδιών είναι σοβαρές και καταστροφικές. Ο αντίκτυπος της βίας έχει επιπτώσεις στην παιδική ηλικία και επηρεάζει τις μελλοντικές προσδοκίες και ευκαιρίες τους. Για την ελαχιστοποίηση του αντίκτυπου των προηγούμενων εμπειριών βίας είναι απαραίτητη η ανάπτυξη υπηρεσιών πρόληψης με έμφαση στο φύλο και η βελτίωση των ήδη υφιστάμενων υπηρεσιών. 

Η έμφυλη βία συμβαίνει σε σπίτια, σχολεία, χώρους εργασίας, κέντρα κράτησης, αλλά και δημόσιους χώρους. Μερικές φορές αποτελεί τυχαίο γεγονός, αλλά συχνά επαναλαμβάνεται συστηματικά, ειδικά όταν ο δράστης γνωρίζει το θύμα. Ενώ η έμφυλη βία εντοπίζεται ανεξάρτητα από τον οικονομικό πλούτο, τον πολιτισμό, τη θρησκεία, τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ηλικία, ορισμένες ομάδες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες. Αυτές είναι, για παράδειγμα, οι άντρες σε ζώνες πολέμου και συγκρούσεων, οι πρόσφυγες και μετανάστες, τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, οι άντρες εργάτες του σεξ, οι άντρες με αναπηρία((SIDA. (2015). Preventing and Responding to Gender-Based Violence: Expressions and Strategies (Gender Toolbox Art.no. SIDA61848en). SIDA. Διαθέσιμο: http://www.sida.se/contentassets/18786cc0bfae45a58b07bebf0aa634e3/preventing-and-responding-to-gender-based-violence.pdf)). 

Μπορεί να υπάρχουν δυσκολίες για τους άνδρες αναφορικά με την ταχεία μεταβολή των αντιλήψεων που αφορούν στις αρρενωπότητες κατά τη διάρκεια και μετά το ταξίδι της μετανάστευσης. Υπάρχουν συγκρούσεις μεταξύ των διαφορετικών κανόνων που αφορούν το φύλο, των προσδοκιών και της αντίληψης της αρρενωπότητας που επικρατούν στις χώρες καταγωγής και στις χώρες υποδοχής. Είναι προφανές ότι υπάρχουν διαφορές στις στάσεις απέναντι στην έμφυλη βία, συγκεκριμένα στη βία κατά των γυναικών και της οικογένειας, σε διάφορες κοινωνίες που είναι πολιτισμικά διαφορετικές (π.χ. Farahani 2008). Οι διαφορές στον πολιτισμό, τη θρησκεία, την εθνική καταγωγή, τα εθνικά σύνορα και τη γεωγραφική περιοχή διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αντίληψη και τη στάση απέναντι στην έμφυλη βία((Nayak, M.B., Byrne, C.A., Martin, M.K. & Abraham, A.G. (2003). Attitudes Towards Violence Against Women: A Cross-Nation Study. Sex Roles, 46(7), 333-342. http://doi.org/10.1023/A:1025108103617)),((Rianon, N.J. & Shelton, A.J. (2003). Perception of Spousal Abuse Expressed by Married Bangladeshi Immigrant Women in Houston, Texas, U.S.A. Journal of Immigrant Health, 5(1), 37-44. http://doi.org/10.1023/A:1021052212981)),((Macey, M. (1999). Class, gender and religious influences on changing patterns of Pakistani Muslim male violence in Bradford. Ethnic and Racial Studies, 22(5), 845-866. http://doi.org/10.1080/014198799329288)). Υπάρχουν διαφορετικές τεμνόμενες ταυτότητες((Aghtaie, N. (2016). Iranian Women’s Perspectives on Violence against Women in Iran and the UK. Iranian Studies, 49(4), 593-611. http://doi.org/10.1080/00210862.2015.1017970)) που μπορούν να περιορίσουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνδρες ταυτίζονται με διαφορετικές αρρενωπότητες((Connell, R.W. (2005). Masculinities. Polity Press.)),((Hearn, J. (1998). The Violences of Men. How Men Talk About and How Agencies Respond to Men’s Violence to Women. SAGE Publications.)), ενώ οι διαδικασίες και οι εμπειρίες μετανάστευσης συγκρούονται με αυτές τις κοινωνικές νόρμες αλλάζοντας τις αντιλήψεις και τις εμπειρίες. Επιπλέον, η μετανάστευση μπορεί να δημιουργήσει σύγκρουση μεταξύ διαφορετικών τρόπων γνώσης σε σχέση με την έμφυλη βία, για παράδειγμα σε σχέση τις απόψεις που αφορούν τις σχέσεις, την οικογένεια, τα παιδιά και τους νέους, τις γυναίκες, τη σεξουαλική εκμετάλλευση και την αρρενωπότητα. 

Το κυρίαρχο ανδρικό στερεότυπο στις περισσότερες κοινωνίες είναι η συναισθηματική και σωματική ισχύι. Είναι εξίσου σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι οι άνδρες και τα αγόρια είναι ευάλωτα και ότι η βίαιη συμπεριφορά μπορεί να προκύπτει από μια δύσκολη προσωπική ιστορία. Τέτοια παραδείγματα είναι, ο ξυλοδαρμός κατά την παιδική ηλικία, η οικονομική ευθύνη για τη στήριξη της οικογένειας, συμπεριλαμβανομένης της παιδικής εργασίας, ο βασανισμός ή η παρακολούθηση βασανιστηρίων κατά τη διάρκεια συγκρούσεων, να έχει υπάρξει δράστης ως παιδί στρατιώτης ή η διαχείριση της μετάβασης από τη στρατιωτική στην πολιτική ζωή και οι διαδικασίες αποστράτευσης. Τα παραδείγματα αυτά δεν αποτελούν δικαιολογία για τη βίαιη συμπεριφορά, αλλά συχνά πρέπει να προσεγγιστούν με τα εργαλία της ψυχοκοινωνικής συμβουλευτικής. 

Πρόληψη της Ανδρικής Βίας

Τι θα μπορούσε να γίνει στο πλαίσιο της μετανάστευσης και της αναγκαστικής μετακίνησης για τη βελτίωση της υγείας και της ευημερίας των θυμάτων και των επιζώντων μέσω της διεύρυνσης της ατομικής επίγνωσης ως προς τη διαχείριση των συναισθημάτων και την οικοδόμηση κοινωνικών σχέσεων, την ισότητα μεταξύ των φύλων, τα δικαιώματα των γυναικών και των παιδιών; Επί του παρόντος, πραγματοποιούνται εργασίες σε ευρωπαϊκές χώρες, για παράδειγμα στη Νορβηγία, η οποία επιδιώκει να εμπλέξει νέους μετανάστες σε συζητήσεις σχετικά με το φύλο και την έμφυλη βία((ATV. (2016). There are alternatives to violence. Διαθέσιμο: http://atv-stiftelsen.no/english/)), καθώς και σε άλλες χώρες, όπου γίνονται προσπάθειες για τον εντοπισμό θυμάτων έμφυλης βίας και για την παροχή προστασίας και πρόληψης((FRA. (2016) Fundamental Rights Report 2016. European Union Agency for Fundamental Rights. Διαθέσιμο: http://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/fra-2016-fundamental-rights-report-2016-2_en.pdf)). 

Ως ανθρωπιστές, καθοδηγούμαστε από ανθρωπιστικές αρχές, συμπεριλαμβανομένης της αμεροληψίας, που σημαίνει ότι η βοήθεια πρέπει να παρέχεται ανάλογα με τις ανάγκες που υπάρχουν((Barbelet, V. (2014, June 23). Male gender-based violence: a silent crisis. ODI. Διαθέσιμο: http://www.odi.org/blogs/8502-male-gender-based-violence-silent-crisis)). Απαιτείται περισσότερη επιστημονική έρευνα και διεθνής συζήτηση για την πλήρη κατανόηση της σύνθετης δυναμικής και την καθιέρωση μιας συνεκτικής ανάλυσης της βίας κατά των ανδρών((Frunse, T., Tobi, S.E., Mohammad, S. (2019, October 24). Addressing Sexual Violence Against the Male Gender: A Legal Perspective. CAJPHR – Centre for African Justice Peace and Human Rights. Διαθέσιμο: http://centreforafricanjustice.org/addressing-sexual-violence-against-the-male-gender-a-legal-perspective/)). Λόγω της ουσιαστικής έλλειψης αντίστοιχων επακριβών στατιστικών στοιχείων, δεν μπορεί να αποτυπωθεί η πλήρης έκταση του προβλήματος. 

Πολλοί άνδρες θύματα βίας φοβούνται να προβούν σε κατεγγελία, προκειμένου να προστατεύσουν την αρρενωπότητά τους, αλλά και φοβούμενοι τους κατασταλτικούς νόμους. Σε πολλούς πολιτισμούς, ο άνδρας θεωρείται το κυρίαρχο φύλο και προστάτης της οικογένειας. Έτσι, ένας άντρας που πρέπει να αναφέρει ότι βιάστηκε ή ότι υπέστη οποιαδήποτε άλλη μορφή βίας θα έβλαπτε τον στερεοτυπικό ρόλο του στην κοινωνία. Ο κύριος λόγος που πολλοί άνδρες θύματα επιλέγουν να μην αναφέρουν την θυματοποίηση τους είναι επειδή εσωτερικεύουν τα συναισθήματά της ντροπής και του φόβου για τον κοινωνικό στιγματισμό, την πιθανότητα να μην γίνουν πιστευτοί και τον φόβο ότι η βία θα επαναληφθεί((Frunse, T., Tobi, S.E., Mohammad, S. (2019, October 24). Addressing Sexual Violence Against the Male Gender: A Legal Perspective. CAJPHR – Centre for African Justice Peace and Human Rights. Διαθέσιμο: http://centreforafricanjustice.org/addressing-sexual-violence-against-the-male-gender-a-legal-perspective/)). Δεύτερον, υπάρχει η παραδοχή του φύλου, κατά την οποία οι γυναίκες είναι θύματα και οι άνδρες είναι οι θύτες, κυρίως λόγω της επικρατούσας ιδέας ότι οι άνδρες είναι άτρωτοι και έχουν τον έλεγχο. Επομένως, όταν ένας άντρας αναφέρει για παράδειγμα ότι έχει υποστεί σεξουαλική βία, αντί να αντιμετωπίζεται το ίδιο με τη γυναίκα θύμα, υπεισέρχεται επιπλέον ο παράγοντας της συμμετοχής σε ομοφυλοφιλικές πράξεις, καθώς και επιθυμίας της πράξης, παρακάμπτοντας την υπόθεση ότι πρόκειται για θύμα. Οι κοινοί μηχανισμοί αντιμετώπισης των θυμάτων για την αποφυγή και τη μείωση των αισθημάτων ευαλωτότητας περιλαμβάνουν την κατανάλωση αλκοόλ, τη χρήση ναρκωτικών, το σεξ, τη βία, τη συμμετοχή σε λογομαχίες με άλλους άνδρες και την αποφυγή της συζήτησης γύρω από τα προβλήματα. Για να δώσουμε μια σαφέστερη προοπτική γύρω από τις αντιλήψεις σχετικά με τη βία, πρέπει να απαριθμήσουμε την έννοια του φύλου σε σχέση με τους μύθους και τα γεγονότα((Frunse, T., Tobi, S.E., Mohammad, S. (2019, October 24). Addressing Sexual Violence Against the Male Gender: A Legal Perspective. CAJPHR – Centre for African Justice Peace and Human Rights. Διαθέσιμο: http://centreforafricanjustice.org/addressing-sexual-violence-against-the-male-gender-a-legal-perspective/)). 

Πίνακας 1: Μύθοι και γεγονότα γύρω από το φύλο

Πηγή: Frunse, T., Tobi, S.E., Mohammad, S. (2019, October 24). Addressing Sexual Violence Against the Male Gender: A Legal Perspective. CAJPHR – Centre for African Justice Peace and Human Rights.  http://centreforafricanjustice.org/addressing-sexual-violence-against-the-male-gender-a-legal-perspective/

Συμπεράσματα

• Για την αποτροπή της έμφυλης βίας, την προστασία και την απόδοση δικαιοσύνη στους επιζώντες, απαιτείται η εφαρμογή μιας αλληλοσυνδεόμενης, γενικής στρατηγικής η οποία θα περιλαμβάνει: πρόληψη, ενίσχυση του νομικού πλαισίου και των πολιτικών και βελτίωση των υπηρεσιών ανταπόκρισης για τους επιζώντες. 
• Διευκόλυνση των διαδικασιών για τους επιζώντες έμφυλης βίας αναφορικά με την ενδυνάμωση τους για την επίτευξη οικονομικής ανεξαρτησίας και βιώσιμων συνθηκών διαβίωσης.  
• Ενίσχυση των δεξιοτήτων των εργαζομένων της πρώτης γραμμής για την αποτροπή της έμφυλης βίας και την παροχή ψυχοκοινωνικής και νομικής υποστήριξης στους επιζώντες. 
• Η ένταξη των ανδρών στο πλαίσιο των παρεχόμενων υπηρεσιών είναι σημαντική για την επιτυχή αντιμετώπιση της έμφυλης βίας. Συχνά όσοι παρουσιάζουν βίαιη και επιθετική συμπεριφορά έχουν ένα δύσκολο υπόβαθρο και είναι πιθανό να έχουν υπάρξει και οι ίδιοι θύματα βίας. Η εργασία με τους άνδρες δράστες απαιτεί ξεχωριστή προσέγγιση, σε διαφορετικούς χώρους και υποστήριξη από άνδρες, οι οποίοι έχουν εξειδικευμένη εκπαίδευση και συγκεκριμένες στάσεις και δεξιότητες για την παροχή συμβουλευτικής σε βίαιους άντρες. Τα αγόρια απαιτούν εξειδικευμένη προσοχή στις υπηρεσίες προστασίας και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, είτε είναι θύματα είτε μάρτυρες έμφυλης βίας, για να διασφαλιστεί ότι δεν θα γίνουν μελλοντικοί δράστες. 
• Οι εθνικές εκστρατείες για την πρόληψη της έμφυλης βίας και την αμφισβήτηση των ανδρικών στερεοτύπων μπορούν να συμβάλλουν καθοριστικά στην αλλαγή των σχέσεων εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Πρέπει να είναι προσεκτικά σχεδιασμένες, λαμβάνοντας υπόψη το πολιτιστικό και το τοπικό πλαίσιο. 
• Τα ανθρωπιστικά προγράμματα πρέπει να αναπτύξουν θέσεις και προσεγγίσεις σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της έμφυλης βίας που συνδέεται με άτομα διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού.

Η Πρόληψη της Έμφυλης Βίας Αποτελεί Βασική Προτεραιότητα 

Αντί το φαινόμενο της έμφυλης βίας να αποσυνδέεται και να αντιμετωπίζεται ως ξεχωριστό και απομονωμένο πρόβλημα, η έμφυλη βία πρέπει να εξετάζεται υπό το πρίσμα της ανισότητας των φύλων, έτσι ώστε οι στρατηγικές πρόληψης να συνεπάγονται: 

• Την αναγνώριση και την αντιμετώπιση της ευαλωτότητας και των αναγκών των ανδρών και αγοριών σε σχέση με την έμφυλη βία και την προσπάθεια μετατροπής των νορμών γύρω από τις σχέσεις μεταξύ των φύλων και την αρρενωπότητα. Μια τέτοια προσέγγιση αναγνωρίζει ότι οι άνδρες και τα αγόρια επίσης περιορίζονται από τις προσδοκίες που συνδέονται με την αρρενωπότητα και είναι πιθανό να είναι επίσης θύματα βίας. Η αποτυχία αναγνώρισης και αντιμετώπισης των παραπάνω μπορεί να συμβάλει στη διαιώνιση των κύκλων της έμφυλης βίας. 
• Τη μετατόπιση της θεώρησης των ανδρών και των αγόρια ως θύματα και την αντιμετώπιση τους ως επιζώντες και παράγοντες αλλαγής. Την υλοποίηση προσπαθειών για την ενίσχυση της οικονομικής τους ευημερίας, που θα ενισχύσει τη διαπραγματευτική τους δύναμη και την ικανότητα τους να φύγουν από μία κακοποιητική σχέση. Αυτό περιλαμβάνει την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και των ευκαιριών απασχόλησης των ανδρών. 

Ενίσχυση του Νομικού Πλαισίου και των Πολιτικών 

Τα κράτη έχουν την πρωταρχική ευθύνη για τον τερματισμό της έμφυλης βίας. Η ενίσχυση του νομικού πλαισίου και των πολιτικών αποτελεί σημαντικό μέρος τόσο της πρόληψης όσο και της αντιμετώπισης της έμφυλης βίας, επιτρέποντας παράλληλα την απόδοση δικαιοσύνης στους επιζώντες, την εφαρμογή του νομικού πλαισίου και την εφαρμογή ποινών και τη διαμόρφωση κοινωνικών κανόνων, ενώ είναι πιθανό να λειτουργήσουν αποτρεπτικά((SIDA. (2015). Preventing and Responding to Gender-Based Violence: Expressions and Strategies (Gender Toolbox Art.no. SIDA61848en). SIDA. Διαθέσιμο: http://www.sida.se/contentassets/18786cc0bfae45a58b07bebf0aa634e3/preventing-and-responding-to-gender-based-violence.pdf)). 

• Υπάρχει ανάγκη βελτίωσης της υφιστάμενης νομοθεσίας που συνδέεται έμμεσα με την έμφυλη βία. Ως εκ τούτου, οι στρατηγικές για τη βελτίωση της νομοθεσίας δεν θα πρέπει να στοχεύουν άμεσα στους νόμους κατά της έμφυλης βίας, αλλά να λαμβάνουν υπόψη και να βελτιώνουν τη νομοθεσία και σε άλλους τομείς. 
• Ενώ μια στιβαρή νομοθεσία που αναγνωρίζει τα δικαιώματα των επιζώντων έμφυλης βίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση, ένα σημαντικό εμπόδιο εντοπίζεται συχνά στην εφαρμογή της. Για το λόγο αυτό, είναι απαραίτητο να δοθεί έμφαση στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ νόμου και πρακτικής μέσω της ενίσχυσης μηχανισμών που θα παρακολουθούν και θα αξιολογούν την εφαρμογή των νόμων που αφορούν στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας. 
• Οι συστηματικές αποτυχίες της αστυνομίας, της δικαιοσύνης και του στρατού θέτουν τους άνδρες και τα αγόρια σε κίνδυνο βίας και εμποδίζουν την πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Οι δράστες έμφυλης βίας πρέπει να λογοδοτούν βάσει του εθνικού και του διεθνούς δικαίου. Ωστόσο, η προσπάθεια μείωσης της έμφυλης βίας εστιάζοντας μόνο στη δίωξη των παραβατών, ενδέχεται να μην οδηγήσει γρήγορα στα επιθυμητά αποτελέσματα. Υπάρχει ανάγκη αναγνώρισης των περιορισμών των πεποιθήσεων ως μέσο αποτροπής και συνδυασμού των νομικών ενεργειών με τα λεγόμενα δευτερεύοντα μέτρα πρόληψης τα οποία αντιμετωπίζουν τις κοινωνικές και ψυχολογικές κινητήριες δυνάμεις, ιδιαίτερα σε περιόδους που ακολουθούν τον τερματισμό των συγκρούσεων. 

Βελτίωση των Υπηρεσιών Ανταπόκρισης για τους Επιζώντες 

Βραχυπρόθεσμα, τα αποτελέσματα της έμφυλης βίας πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα. Οι επιζώντες έχουν δικαιώματα προστασίας και πρόσβασης σε υπηρεσίες. 

• Οι παρεχόμενες υπηρεσίες πρέπει να βασίζονται στις ανάγκες και την ασφάλεια των επιζώντων. Αν και το κράτος είναι υπεύθυνο για την ασφάλεια των επιζώντων, είναι σημαντικό και οι ανθρωπιστικές οργανώσεις να διαθέτουν υποστηρικτικούς πόρους. Συχνά γνωρίζουν σε βάθος και έχουν μακρά εμπειρία υποστήριξης και εξυπηρέτησης επιζώντων έμφυλης βίας. Οι υπηρεσίες πρέπει να συντονίζονται αποτελεσματικά σε αναπτυξιακά και ανθρωπιστικά πλαίσια και να περιλαμβάνουν: 
  • Ανταπόκριση του τομέα της υγείας απέναντι στην έμφυλη βία, συμπεριλαμβανομένης της αναπαραγωγικής υγείας, της ιατρικής και της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. 
  • Δημόσιοι ξενώνωες και συμβουλευτικά κέντρα που θα παρέχουν ασφαλές μέρος σε άνδρες επιζώντες έμφυλης βίας. Τους ξενώνες θα μπορούσαν να διαχειρίζονται ανεξάρτητοι φορείς, όπως οργανώσεις για τα δικαιώματα των ΛΑΟΤΚΙ ατόμων. 
  • Επαρκής ανταπόκριση της αστυνομίας και της δικαιοσύνης, συμπεριλαμβανομένης της νομικής βοήθειας στους επιζώντες.  
  • Οικονομικές υπηρεσίες για την ενίσχυση της χρηματοοικονομικής σταθεροποίησης των θυμάτων έμφυλης βίας. 
• Οι παρεχόμενες υπηρεσίες πρέπει να ακολουθούν μια ολιστική προσέγγιση (π.χ. ιατρική, ψυχοκοινωνική και νομική υποστήριξη) για να βοηθήσουν τόσο τους επιζώντες όσο και τους δράστες να αποφύγουν περαιτέρω άσκηση βίας. Εάν ένας επιζών δεν έχει τη δύναμη, λόγω των τραυμάτων και του στρες που προκαλείται από την έμφυλη βία, μπορεί να μην είναι σε θέση να επιδιώξει την πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Οι υπηρεσίες πρέπει επίσης να απευθύνονται σε δράστες βίας, η λεγόμενη δευτερογενής πρόληψη, προκειμένου να μειωθεί η διάπραξη παρόμοιων πράξεων βίας στο μέλλον. 

Αναφορές